Rảo bước qua thinh không: Thế giới quan của Chinh Lê

Triển lãm “Ta Có Trong Nhau (Inter-be, Inter-are)” là triển lãm cá nhân thứ 9 của nghệ sỹ Nguyễn Thị Chinh Lê. Đồng tổ chức bởi Art Vietnam Gallery và 11:11 d’Artistes, triển lãm trưng bày loạt tranh khổ lớn cùng các điêu khắc bằng đồng, vốn là một đặc điểm trong các tác phẩm của cô.

Nguyễn Thị Chinh Lê sinh năm 1969, là một nghệ sỹ, nhà điêu khắc và nhà thơ với các sáng tác đa dạng, trải dài trên nhiều chất liệu khác nhau như giấy dó, màu nước, sơn mài, tượng đồng v.v… Cô đã dành nhiều năm nghiên cứu thiền và Phật học, xây dựng một nền tảng tư tưởng và thực hành tâm linh dựa vào kinh Phật, triết học và văn học cổ. Nguồn cảm hứng nghệ thuật của cô phần nhiều tới từ đời sống của các thiền sư, vận dụng thơ ca và trí tuệ của họ như kim chỉ nam trên tiến trình sáng tác.

“Tôi vẽ trong hành động
Thô sơ và giản dị
Vẻ đẹp của tự nhiên sẵn thế
Ý ở đâu khí ở đó
Kích gợi tư duy
Trong tự nhiên không có sự đơn độc
Người tôi đẫm hương cafe
Cái say của trà vô thường và bất tận”

Chinh Lê, 2024

Không gian triển lãm “Ta có trong nhau (Inter-be, Inter-are)” được sắp xếp, căn chỉnh, tạo thành một mê cung dẫn dắt người xem qua hành trình sáng tác của nghệ sỹ Chinh Lê. Tầng 1 của không gian là loạt tác phẩm mới với chủ đề “Kết nối”, bày tỏ những quan sát của bản thân nghệ trước những yếu tố ngũ hành và dân gian. Các loạt tranh khổ lớn như những vách tường, sừng sững trong không gian, cho người xem cảm giác đối diện trực tiếp với những suy tư của người nghệ sỹ.

Trong tác phẩm “Thao túng bằng ảo ảnh”, hình tượng con rồng chắp tay, quỳ xuống, chăng dây điều khiển như con rối, như một phép liên tưởng tới chính con người trong một xã hội loạn lạc, đầy rẫy những luồng ý kiến, tác động khiến ta phải thay đổi suy nghĩ của bản thân về thế giới xung quanh. Các lớp sóng cuồn cuộn mô tả vẻ kiên cường chống chọi của nhân vật “rồng”, khi những cánh tay đang giơ ra, cầu cứu tứ phía; cách xa nó là một vật thể kỳ dị, một con mắt phản chiếu lại chủ thể, cũng chính là cơn ảo ảnh – như một nguy cơ mà ta cần cảnh giác.

Sự chú ý được tập trung vào tác phẩm đa phương tiện mang tên “Cờ caro, trò chơi cuộc đời” (Tic, Tac, Toe), một trò chơi của trẻ thơ, mang tính dân gian và đời thường. Tác phẩm là bức tranh khổ lớn, với các ô vuông như bàn cờ XO, mà trên đó, hình tượng 12 con giáp và tượng đồng có khắc chữ X và O. Trên toan, hình ảnh con giáp được sắp xếp theo tam hợp: Ngọ – Tuất – Dần, Mão – Mùi – Hợi, Thân – Tý – Thìn, Dậu – Tỵ – Sửu.

Có lẽ ván cờ này không mang tính giao tranh, mà sâu xa hơn, lại là góc nhìn của nghệ sỹ về cuộc đời. Đối với cô, sự hòa hợp, dạo bước trong trò chơi cuộc đời có lẽ là một thứ thiết yếu, sẽ luôn có những nước cờ cần phải đi, nhưng mục đích của ta không phải để chiến thắng, mà đúng hơn, là để đi trên chặng đường này một cách trọn vẹn và cởi mở nhất có thể.

Rời mắt khỏi bàn cờ kia, ta sẽ bắt gặp một cảnh tượng lạnh lùng và đầy nghiêm chỉnh của tác phẩm “Căn cước công dân”. Quay trở về thực tại, Nguyễn Thị Chinh Lê đưa ra một cái nhìn khác của bản thể cá nhân. Những con số, những mã vạch từ quá trình hiện đại hóa và công nghệ hóa đã dần đại diện cho từng cá nhân, tập thể và toàn bộ xã hội. Căn tính của bản thân tồn tại như một tuyên ngôn cá nhân, đặc biệt khi chúng đã được đồng bộ hóa, đồng nhất hóa về những ký tự tối giản nhất. Những mảnh ký ức riêng tư được trình hiện bằng những đường kẻ sọc vô cùng dứt khoát, xuyết điểm màu xanh – vàng – cam, tượng trưng cho màu sắc của Phật pháp: sức mạnh nội tại – hòa bình – trí huệ.

Dạo bước trong không gian tầng 2 của triển lãm, loạt tác phẩm sơn mài và điêu khắc đồng lại đưa khán giả về với những điều căn bản nhất trong triết lý phương Đông. Trong hai tác phẩm “Thiên Địa Nhân” và “Cảm nhận”, nghệ sỹ sử dụng các khối hình tam giác, tròn và vuông, đại diện cho 3 yếu tố trời – đất – con người. Cách biểu đạt hình tượng con người với Nguyễn Thị Chinh Lê luôn mang tới một cảm giác đơn sơ, mộc mạc, nhưng vô cùng trữ tình. 

Tuy vậy, không khó để thấy nét “nghịch” và “chơi” trong ngôn ngữ điêu khắc của Chinh Lê. Các hình tượng điêu khắc của cô hiển hiện một cách gần gũi, không bó buộc trong những hình mẫu tượng phật mang tính thiêng liêng. Thậm chí, những hình nhân còn có thể nhảy, sử dụng laptop như những công dân hiện đại. Không gian này càng thêm phần đặc biệt khi mỗi cụm điêu khắc nhỏ lại được ưu ái đặt trong một góc tách biệt, tạo nên cấu trúc đối thoại vừa riêng tư lại vừa bao quát.

Triển lãm “Ta Có Trong Nhau” còn diễn ra tới hết ngày 16/03/2025 tại 11:11 Espace, tầng 7 Amanaki, số 10 Nguyễn Đăng Giai, Thảo Điền, TP.HCM.

Ảnh: 11:11 d’Artistes

Thực hiện: Trao