Lê Hữu Hiếu (sinh năm 1982) là họa sỹ thị giác được biết đến với nghệ danh Henry Lê. Với niềm đam mê khám phá vật liệu, ông định hình phong cách qua sự kết hợp giữa hội họa siêu thực cùng biểu hiện đa dạng chất liệu. Ý niệm về một không gian triển lãm được vun đắp trong 10 năm kể từ khi nhìn thấy những chiếc cọc Bạch Đằng được khai quật, “Từ chiến thắng Bạch Đằng đến đại thắng 30/04/1975” diễn ra từ ngày 19/04 đến 02/05 đã được thực hiện kỳ công trong 2 năm, mang đến một công trình điêu khắc với quy mô lớn đầy ấn tượng trước đại lễ 30/04. 

Không gian triển lãm “Từ chiến thắng Bạch Đằng đến đại thắng 30/04/1975”, phố đi bộ Nguyễn Huệ. (Ảnh: Nghệ sỹ cung cấp).

Giữa lòng phố đi bộ Nguyễn Huệ, triển lãm “Từ chiến thắng Bạch Đằng đến đại thắng 30/04/1975” bao gồm 27 tượng lớn, 30 cọc gỗ, 39 tượng nhỏ cùng một số tác phẩm trải dài trên không gian rộng lớn thu hút đông đảo sự chú ý từ công chúng. Các tác phẩm điêu khắc không đơn thuần chỉ minh hoạ lịch sử, mà được tái hiện qua lăng kính của những hình khối trừu tượng, là một phép thử độc đáo về sự song hành giữa quá khứ và hiện đại. 

Lê Hữu Hiếu, cụm tác phẩm điêu khắc (2025), nhôm đúc, kích thước đa dạng. (Ảnh: Nghệ sỹ cung cấp).

Mở đầu khu vực trưng bày là cụm tượng nhôm đúc với chiều kích vượt trội, dù không diện mạo cũng chẳng đủ đầy tay chân, những nhân dạng này vẫn đủ uy nghiêm góp phần tạo nên không gian bi tráng cho khởi đầu của triển lãm. Thay vì khắc họa một cá nhân, cụm tác phẩm với số lượng vượt trội như phép ẩn dụ về tinh thần đoàn kết – yếu tố then chốt làm nên chiến thắng trong lịch sử dân tộc. Tận dụng không gian khoáng đạt của đất trời, ranh giới giữa tác phẩm và người xem như tan biến, họ được tự do ngắm nhìn và tương tác cùng những lát cắt lịch sử với diện mạo mới lạ nhưng đầy thân thuộc. 

Lê Hữu Hiếu, “Thần Bảo Hộ” (2025), đa chất liệu, 3,3 x 4,5 m. (Ảnh: Nghệ sỹ cung cấp).

Lấy cảm hứng từ văn hoá đa tín ngưỡng ở Việt Nam, sáng tác “Thần Bảo Hộ” được hình thành từ đa dạng chất liệu như gỗ mít ở các vùng núi Trung Bộ, gốm sành Bắc Bộ, hay những hoa văn Chăm Pa cổ kính. Sự hợp nhất của các vật liệu truyền thống cùng hình thái trừu tượng mang đến cảm giác vừa xa lạ vừa thân quen, vượt lên mọi hình tượng cụ thể trong thần thoại hay tôn giáo. “Thần Bảo Hộ” có thể xem như sự soi chiếu về niềm tin sâu sắc, gửi gắm hy vọng và mong cầu chở che, thể hiện sự gắn kết chặt chẽ giữa yếu tố văn hóa, tín ngưỡng và cội nguồn dân tộc.

Lê Hữu Hiếu, mô hình xe tăng M24-CHAFFEE 1:1 cùng 30 cọc Bạch Đằng (2025), cao từ 5,6 – 9 m. (Ảnh: Nghệ sỹ cung cấp).

Sự chú ý tiếp tục hướng về mô hình xe tăng bị đâm xuyên bởi những mũi cọc được khai thác từ thượng nguồn sông Bạch Đằng. Nghệ sỹ đã khắc họa một cách trực diện về sự tương phản giữa cỗ máy hiện đại và vũ khí thô sơ, từ đó gợi mở những suy tư về sự kiên cường bền bỉ của thế hệ trước. Hướng mắt lên thân cọc là trích đoạn “Hịch Tướng Sĩ” cùng hai chữ “殺韃” – “Sát Thát” – tiêu diệt giặc Mông được khắc họa rõ nét dưới lớp sơn mài.

Lê Hữu Hiếu, “Hịch Tướng Sĩ” (2025), sơn mài, 3,8 x 9,5 m. (Ảnh: Nghệ sỹ cung cấp).

Tựa như vẻ ngoài của chiến tranh, xù xì, gai góc, để rồi điểm kết lại bằng một khởi đầu mới. Ta bắt gặp sơn mài – ngôn ngữ nghệ thuật truyền thống tại Việt Nam được phóng chiếu trên bức tranh khổ lớn. Khác với hầu hết các tác phẩm trong triển lãm, “Hịch Tướng Sĩ” như một nốt trầm lắng, giữ trọn vẹn vẻ tinh tế của chất liệu truyền thống giữa không gian tràn ngập sự những thử nghiệm mới của kim loại. Với bố cục chủ đạo là những nét cọc chồng chéo ghim sâu vào lòng đất, nơi những vệt đỏ thẫm lan tỏa như lời gợi nhắc ẩn ý về sự hy sinh thầm lặng. Ẩn hiện phía sau lớp trầm tích ấy là bài Hịch cổ kính như biểu trưng cho khí phách trường tồn của dân tộc. Càng phóng xa tầm mắt, những mảng màu sâu lắng như càng tôn vinh vẻ huyền ảo của sơn mài dưới ánh nắng ngày kỷ niệm 50 năm thống nhất. Không đi sâu vào phân tích diễn biến, Lê Hữu Hiếu chọn cách tiếp cận giàu tính biểu tượng, tập trung tôn vinh giá trị tinh thần và khí thế đằng sau những cột mốc lịch sử. Bước qua những tác phẩm của Lê Hữu Hiếu ta như bước qua những thước phim quay chậm, từ buổi sơ khai dựng nước, những cuộc chiến giữ nước đến thời đại ngày nay.

Không gian triển lãm “Từ chiến thắng Bạch Đằng đến đại thắng 30/04/1975”, Phố đi bộ Nguyễn Huệ. (Ảnh: Nghệ sỹ cung cấp).

Hành trình thị giác mà nghệ sỹ kiến tạo là một sắp đặt đầy choáng ngợp giữa không gian của đất trời, nhấn mạnh đối thoại giữa siêu thực và trừu tượng, truyền thống và hiện đại, kháng chiến và hoà bình. Nhìn chung, tác giả đã bày tỏ một nỗ lực đáng ghi nhận trong việc tìm kiếm những cách tiếp cận mới để kể những câu chuyện xưa. Từ đó mở ra một không gian tương tác tự do gợi nên những suy ngẫm và cảm xúc đa chiều cho người xem, để rồi mạch kết nối giữa những cá nhân và nguồn cội của dân tộc ngày càng được thắt chặt.

Bài: Hồng Ánh