Với sự chuyển mình từ một học sinh chuyên khối A say mê logic và con số, họa sỹ Hoàng Nam Việt đã tìm thấy tự do trong thế giới đầy màu sắc của hội họa. Thay vì theo đuổi con đường đại học như số đông, anh đã chọn hành trình tự học, bắt đầu từ việc vẽ truyện tranh, storyboard, và dần dấn thân vào hội họa sơn dầu ở tuổi 28. Quá trình này không chỉ là sự thay đổi về nghề nghiệp, mà còn là một hành trình khám phá nội tâm và hình thành bản sắc riêng. Art Republik đã có dịp trao đổi và lắng nghe hoạ sỹ Hoàng Nam Việt chia sẻ về quá trình thực hành của mình.

Chân dung hoạ sỹ Hoàng Nam Việt.

Chào anh, xin hỏi cơ duyên nào đã khiến anh nhận ra mình thích vẽ, và quyết tâm theo đuổi vẽ như một hành trình dài hơi thay vì xem đó là cảm xúc nhất thời?

Tôi yêu thích vẽ từ thuở nhỏ, tuổi thơ của tôi là những lần được mẹ mua giấy và màu vẽ. Những bức tranh đề tài Phục hưng mà tôi có cơ hội tiếp xúc vào những năm cấp 2 vô tình trở thành nguồn cảm hứng khiến tôi say mê khám phá các chi tiết giải phẫu và phối cảnh tuyến tính sau này. Đến năm cấp 3, niềm đam mê này chuyển hướng sang truyện tranh bởi những câu chuyện được xây dựng chặt chẽ qua các khung hình, từ đó tôi bắt đầu tự xây dựng thế giới nhân vật của riêng mình để thỏa mãn trí tưởng tượng. Trải qua nhiều ngã rẽ và biến chuyển khác nhau, tôi quyết định theo đuổi sơn dầu ở tuổi 28 sau khi tiếp xúc nhiều với những người bạn họa sỹ. Có thể nói, đây là bước ngoặt tôi tự cởi trói, tự đặt mình ra khỏi những thực hành cũ để tìm đến tự do với bao la những điều mới mẻ và hấp dẫn, đồng thời đón nhận những thách thức mới và tư duy mới. Tôi cứ bắt đầu như vậy, chẳng toan tính hay suy nghĩ nhiều, chỉ đơn thuần là cùng mở xưởng và dần dà nhận ra mình thực sự phù hợp với lựa chọn này.  

Hoàng Nam Việt bên giá vẽ.

Trong quá trình làm nghệ thuật, những nhân vật nào đã là người thầy dẫn dắt, hoặc truyền cảm hứng cho anh? Và làm sao để anh không lặp lại những thực hành của họ khi vẽ về những chủ đề tương tự?

Có kha khá những hoạ sỹ mà tôi yêu thích đến tận bây giờ như Lucian Freud, Marlene Dumas, hay Egon Schiele, v.v. và đôi lúc tôi cũng từng ước rằng mình có thể vẽ như họ. Nhưng khi cầm cọ lên và đối diện với mặt toan, tôi không còn nghĩ ngợi gì được nữa, chỉ thấy bản thân mình, những suy nghĩ và hồi tưởng của chính mình, không thể là ai khác. Điều này không có nghĩa là ảnh hưởng không tồn tại. Ngược lại, đó là một sự ảnh hưởng gián tiếp, đâu đó len lỏi vào cách tôi cảm nhận và sáng tạo. 

Trong khoảng thời gian đầu, tôi thường bám sát vào thực tế để tái hiện hình ảnh chân thực nhất, điều này có lẽ xuất phát từ sở thích khám phá về các hình khối, điểm tụ, hay những quy chuẩn khắt khe về tỷ lệ trong vẽ giải phẫu và phong cảnh. Nhưng dần về sau, tôi nhận ra mình vẫn có thể để nét cọ trôi theo cảm xúc, phá đi những chuẩn mực rõ ràng về hình thể. Cũng vì thế mà nét vẽ dần pha lẫn trừu tượng để biểu đạt những phần không thể lý giải của mình. Dù có sự chuyển hướng, việc vẽ trực họa vẫn được duy trì song song như một phương thức để mài giũa giác quan và nắm bắt khoảnh khắc trong không gian thực hành, đó là cách tôi rèn luyện để có thể cân bằng giữa thực tế với tự do trong sáng tạo. 

Hoàng Nam Việt, “T.A” (2022), sơn dầu trên toan, 120 x 160 cm.

Một số tác phẩm tại xưởng của họa sỹ.

Anh có thể chia sẻ sâu hơn về quá trình anh đã tự học và thực hành khi quyết định theo đuổi hội họa một cách chuyên nghiệp không?

Một trong những công việc đầu tiên của tôi là vẽ storyboard (kịch bản phân cảnh) cho một công ty quảng cáo, đây là nền tảng khiến tôi phải luyện tập nhiều với trí tưởng tượng, cách sắp đặt bố cục, cũng như nghiên cứu về cảm xúc của nhân vật. Tôi cũng đã từng thử nghiệm với truyện tranh, vẽ digital, gốm, hay acrylic. Nhưng nhận ra mình không thích bám sát nội dung cụ thể để cung cấp cho độc giả, hay vì những giới hạn về mặt xuất bản. Sự bế tắc ấy đã dẫn tôi đến một khám phá mới: tập trung vào phần hình ảnh, hay đúng hơn là vẽ. Khi không còn bị ràng buộc bởi những giới hạn về kiểm duyệt, tôi nhận ra mình có thể bộc lộ bản thân một cách trọn vẹn hơn. Và dần dần, tôi thấy chính mình được thể hiện rõ nét hơn trong hội họa. Tôi là người thích vẽ nhanh, và thích chuyển hoá những gì bên trong mình một cách trực tiếp, nên tôi thích vẽ chì, than, hoặc sơn dầu. Với sơn dầu, tôi tìm thấy sự tự do để kể những câu chuyện của riêng mình, hoặc thậm chí không cần bất kỳ câu chuyện nào cả, người xem vẫn có thể tự diễn giải và định đoạt ý nghĩa của tác phẩm theo cách riêng tư nhất. Bởi lẽ, khi người nghệ sỹ phải dằn vặt với việc truyền tải một thông điệp cụ thể thì sự sáng tạo sẽ không còn trọn vẹn.

Hoàng Nam Việt tại xưởng vẽ.

Việc tự học đã giúp anh có những trải nghiệm / bài học quý giá nào mà trường lớp không thể dạy? 

Trong quá trình thực hành, tôi nhận ra lắng nghe bản thân khi vẽ không chỉ là việc dừng lại đúng lúc. Mà là khoảng lặng cần thiết để sáng tạo được thăng hoa từ cảm xúc thật, thay vì áp lực phải hoàn hảo. Ví dụ, đôi khi tôi cảm nhận một bức tranh nên dừng lại ở vài phút trước, hoặc trước đó vài nét cọ,… chỉ cần cố thêm thắt lại vô tình làm mất đi cái hồn vốn có. Dù đôi lúc sự “cố gắng” ấy khiến một tác phẩm trông chỉn chu hơn, nhưng lại khiến tôi đánh mất cảm xúc với tác phẩm của chính mình. Kết quả của sự phớt lờ luôn không mấy tốt đẹp, dẫn đến việc bức tranh ấy sẽ được cất vào một góc rồi vài năm sau mới được lấy ra, để che lấp, và vẽ mới. Có lẽ vì vậy mà sau này tôi dành nhiều thời gian hơn – có khi là cả ngày dài – chỉ để ngắm nhìn bức tranh, tưởng tượng và cân nhắc từng đường nét khi cận kề bước hoàn thiện, thay vì chỉ chăm chú đặt cọ trên toan.

Hoàng Nam Việt tại xưởng vẽ.

Khi mới bắt đầu, anh có bao giờ cảm thấy nghi ngờ về con đường mình đã chọn không, đặc biệt là khi so sánh với những người được đào tạo bài bản? Lý do gì để anh có thể tiếp tục theo đuổi con đường này? 

Hành trình nghệ thuật của tôi cũng có những lúc lung lay trước các nhận xét từ bên ngoài. Có lần một hoạ sỹ người Ba Lan tới thăm xưởng, anh ấy khuyên tôi nên giữ vững những gì mình đang có, và đó là thời điểm tôi chênh vênh nhất. Một người bạn – một người thầy mà tôi có cơ duyên làm việc cùng trong triển lãm “Song trùng và Bản ngã” gần đây – anh Brian Đoàn, luôn nhắc nhở tôi đừng quá bận tâm đến những phù phiếm bên ngoài, hãy cứ tập trung làm việc của mình. Vì thế tôi tin rằng mọi hành trình đều có nhiều giai đoạn, nhưng thường bắt nguồn từ tình yêu. Khi đã biết mình yêu thích điều gì, mình đang ở đâu và có những gì, thì không cần phải so sánh với bất kỳ ai khác. Điều cốt yếu hãy cứ là chính mình. Đó là kim chỉ nam định hình con đường nghệ thuật mà tôi đang theo đuổi.

Xin cảm ơn những chia sẻ của anh, chúc anh gặt hái được nhiều thuận lợi trên con đường sắp tới!

Ảnh: Trần Anh Dũng

Thực hiện: Hồng Ánh