“Collection +” – “Dogma và những người bạn”

Ngày 15 tháng 8 vừa qua, Dogma Collection ra mắt dự án “Dogma và những người bạn” – Lời mời gọi cộng đồng nghệ thuật tham gia lựa chọn các tác phẩm từ Bộ sưu tập Dogma và trưng bày song song với những thực hành của riêng họ. Với sự liên kết giữa những tài liệu có giá trị lịch sử và góc nhìn đương đại, Thanh Uy Art Gallery, Bưu Hoa và Lưu Chữ là “những người bạn” trong mùa đầu tiên này.

Trong giai đoạn chuyển mình của nghệ thuật Việt Nam, định hướng và phương thức của hoạt động sưu tầm đã tạo ra những tác động rõ nét đến cộng đồng. Với giá trị sưu tầm cốt lõi là tranh cổ động và tranh kháng chiến, Dogma đặt ra cơ chế nhằm đối chiếu với bộ sưu tập của họ, quan sát, so sánh, phản hồi và thiết lập một dự án có tính liên kết. Đúc kết từ sự giao thoa và tương tác giữa những thành viên lựa chọn, triển lãm gồm ba tầng được trưng bày rõ ràng, dễ theo dõi và thuyết phục về cả nội dung lẫn hình thức trưng bày.

Với tầng đầu tiên trong không gian triển lãm, tranh ký họa là lựa chọn từ Thanh Uy, trưng bày song song với những tác phẩm của Dogma. Trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ (1960–1972), hình ảnh phụ nữ được khắc họa vừa bình dị vừa kiên cường. Với điều kiện ký họa khó khăn thời chiến, những nét bút dứt khoát, màu sắc kiệm ước và bố cục mạch lạc là dấu ấn những họa sỹ ghi lại từ chiến trường. Ở đó, ký họa không chỉ là tư liệu thị giác thời chiến, nó còn là ngôn ngữ dân tộc mạnh mẽ, tôn vinh người phụ nữ anh hùng – biểu tượng bền vững trong ký ức thẩm mỹ và lịch sử.

Ở tầng hai, bộ sưu tập tem thư từ Bưu Hoa và Dogma bổ trợ nhau với những chủ đề riêng biệt. Không gian thư viện được mô phỏng ở bàn tròn, trưng bày những tập lưu trữ tem gắn liền với nội dung tuyên truyền, ngành nghề, đời sống, cũng như về kỷ niệm lịch sử. Khác với Dogma, trưng bày của Bưu Hoa được trải dài với đề tài thiên nhiên gồm động-thực vật và nấm. Thông qua những nghệ thuật thu nhỏ, người xem có thể hình dung được khung cảnh đời sống, tinh thần lao động và nét đẹp tạo hoá Việt Nam. Ngành sản xuất tem cũng như các họa sỹ đã hình thành thị hiếu thẩm mỹ đại chúng, thân thiện và có dấu ấn riêng, để lại nhiều giá trị và ảnh hưởng đến ngành thiết kế đồ hoạ, minh hoạ và in ấn về sau. 

Sắp đặt của Lưu Chữ là lời phản hồi cho loạt tranh cổ động từ Dogma – sức mạnh không chỉ truyền tải bằng hình ảnh, mà còn là con chữ. Trưng bày của nhóm đa dạng qua các hình ảnh, tài liệu được thu thập: thiết kế chữ trên toa tàu hoả, bao gạo, biển hiệu, băng rôn, báo in, que kem, v.v. Tiếp nối là những mô phỏng sản phẩm ứng dụng: bảng tin với đoạn văn toàn thanh sắc đặt cạnh hộp thư chứa những tờ gấp triển lãm, băng rôn với nội dung pangram (tạm dịch: câu toàn tự). Bốn áp phích từ Dogma được nhóm Lưu Chữ lựa chọn có ngôn ngữ đồ hoạ cao qua những minh hoạ, đường nét, bố cục có tính biểu tượng, đặc biệt là thiết kế mẫu chữ, xen kẽ là thước phim “Báo Động Hà Nội, Tháng 5 Năm 1972” được cung cấp bởi Ciné-Archives. Cuộc đối thoại giữa Dogma và Lưu Chữ không chỉ tôn vinh nét đẹp lao động nghệ thuật của các họa sỹ/nhà thiết kế khi xưa, mà còn ảnh hưởng đến lối thực hành của thế hệ trẻ, khi sáng tạo được tư duy đa chiều: khảo cứu-sáng tác-lan tỏa-bảo tồn.  

Hệ thống trưng bày triển lãm là một điểm sáng khi quá trình thiết kế không dừng lại ở yếu tố bổ trợ cho tác phẩm, mà còn là thành tố đồng hành chặt chẽ. Qua những điểm tròn màu cam sau khung tranh nhận biết bộ sưu tập Thanh Uy, tách biệt với Dogma. Cropmark (dấu cắt) trên tường và các góc tranh, nét răng cưa viền chữ phản ánh đặc thù ngành in công nghiệp và thủ công. Bưu Hoa trưng bày bộ sưu tập trên phiến kim loại và mica, được thiết kế theo dáng cạnh tem thư. Tuy giản lược trong từng yếu tố, nhưng khi kết hợp, chúng cộng hưởng để kiến tạo một tổng thể trình bày mạch lạc, vừa đạt hiệu quả thị giác, vừa gia tăng chiều sâu cho nội dung triển lãm.

Dưới mạch giám tuyển chặt chẽ, người xem có thể hình dung được một thời kỳ nghệ thuật đầy biến động và sôi nổi. Giá trị không chỉ nằm ở phương diện thị giác, mà còn sáng tỏ quá trình sáng tác-hoàn cảnh ra đời tác phẩm. Từ đó, người sưu tập có cơ sở và nền tảng để xây dựng nên phong cách và chiến lược sưu tập của họ. Điểm tương đồng giữa những bộ sưu tập lần này là các tác phẩm có giá trị không quá lớn, nhưng có sức nặng về mặt lịch sử và nghiên cứu. Ngược lại, mỗi bên có định hướng sưu tầm đặc thù: Thanh Uy với tranh đồ hoạ, Bưu Hoa cùng bộ tem thư, và Lưu Chữ sưu tập những tác phẩm/ấn phẩm thiết kế về phông chữ. Dự án “Dogma và những người bạn” đã tạo dựng không gian tương tác phong phú cho cộng đồng. Mối tương quan giữa ba tập thể đã tạo thành một ký ức thị giác mạnh mẽ, lưu trữ nhiều di sản văn hoá và nghệ thuật, mở rộng phạm vi, ý nghĩa và giá trị của hoạt động sưu tập.

Hình ảnh: Dogma Collection

Thực hiện: Cao Quốc Huy