“Những Đám Mây Vũ Tích” là một trong những hoạt động thuộc Ồ Ạt Festival 2025 với chủ đề Outside-In – một mạch suy tưởng về điểm giao nhau, nơi ranh giới trở nên mềm mại, thậm chí biến mất. Triển lãm gợi mở những vùng giáp ranh giữa chất liệu và tư tưởng ngoại biên, giữa ký ức lịch sử bị xóa mờ và những biến động xã hội. Không sôi động như các sự kiện trình diễn, triển lãm đa dạng sắc thái nhưng sâu lắng, đưa người xem bước vào hành trình khám phá nhiều tầng nghĩa qua mỗi tác phẩm được trưng bày.

Không gian triển lãm “Những Đám Mây Vũ Tích” tại Bảo tàng Nghệ thuật Quang San (2025). Ảnh: Ồ Ạt.

Đến với triển lãm, người xem sẽ được chiêm ngưỡng các tác phẩm thị giác với nhiều chất liệu khác nhau của chín nghệ sỹ: Trúc Chỉ của Phan Hải Bằng, than đá và bột gạo của Nguyễn Việt Cường, gốm và tùy biển của Yumie Saito, giấy tạp chí và vật liệu điêu khắc của Mzung Nguyễn, chất liệu tổng hợp của Phạm Thanh Toàn, màu chàm và giấy dó của Hoàng Anh, sơn dầu và màu acrylic của Trần Trung Lĩnh, mực pigment và giấy Nhật trong tác phẩm của Minoru Suwa, nét sơn dầu của Trần Thế Vĩnh. Mỗi tác phẩm là một hiện tượng thời tiết mang khí áp riêng, gợi nên một viễn cảnh đa sắc và nhiều biến động.

Phan Hải Bằng là họa sỹ, người khởi lập và phát triển nghệ thuật Trúc Chỉ – loại hình nghệ thuật giấy mang ngôn ngữ và kỹ thuật riêng, giải phóng giấy khỏi vai trò “làm nền” để trở thành tác phẩm tự thân. Tại triển lãm, anh mang đến tác phẩm “Ngẫu liên”, gồm 158 tấm giấy Trúc Chỉ, được sắp đặt thành một mảng tường lớn. Trong tác phẩm, anh sử dụng nhiều hình ảnh có cấu trúc tương tự nhau nhưng thay đổi về chi tiết và cách thể hiện. Các yếu tố thị giác xuất hiện với mật độ khác nhau, sắc độ chuyển dần từ đậm sang nhạt, bề mặt giấy thay đổi từ dày sang mỏng. Sự biến chuyển này tạo nên chiều sâu thị giác và mang đến cảm giác chuyển động tinh tế. Mỗi tấm giấy như một “mảnh ký ức” mang cá tính riêng. Khi đặt cạnh nhau, chúng kết nối thành một tổng thể giàu nhịp điệu, gợi liên tưởng tới cộng đồng, ký ức tập thể và mối gắn kết bền chặt giữa những điều tưởng chừng ngẫu nhiên. Trong tác phẩm này, Trúc Chỉ không chỉ đóng vai trò là chất liệu, mà còn trở thành một ngôn ngữ để kể về sự kết nối, sự biến đổi và khả năng cộng hưởng.

Phan Hải Bằng, “Ngẫu liên” (2022), giấy trúc chỉ, 15 x 20 cm (x 158 tấm). Ảnh: Bảo tàng Nghệ thuật Quang San.

Yumie Saito, nghệ sỹ gốm Nhật Bản, được biết đến với việc tạo ra những cuộc đối thoại đương đại từ nền tảng kỹ thuật gốm truyền thống. Tại triển lãm “Những Đám Mây Vũ Tích”, cô mang đến một tác phẩm sắp đặt “Born And Fading Into Oblivion” (tạm dịch: Từ khởi sinh đến tan biến) tạo nên từ khung lưới treo cao, gồm nhiều sợi dây cước thả xuống, giữ những mảnh gốm và tùy biển ở các vị trí khác nhau. Những sợi dây được sắp xếp thành những cụm rời rạc, tạo thành một mặt phẳng treo lơ lửng giữa không gian, không rung lắc mạnh mà gần như đứng yên, như thể đang giữ một khoảnh khắc rơi dở dang. Sự phân tán và khoảng trống giữa những sợi dây khiến ánh sáng lọt qua, tạo hiệu ứng thị giác, làm nổi bật vẻ mong manh của chất liệu. Tác phẩm của Saito giống như một “đám mây” kết hợp hai chất liệu mang dấu ấn ký ức: gốm lưu giữ dấu vết bàn tay người thợ và tùy biển gợi nhắc câu chuyện của đại dương. Sự kết hợp ấy vừa giữ được giá trị truyền thống, vừa thể hiện qua một hình thức trưng bày mang tính đương đại. 

Yumie Saito, “Born And Fading Into Oblivion” (tạm dịch: Từ khởi sinh đến tan biến) (2024), tùy biển, gốm và chất liệu tổng hợp. Ảnh: Bảo tàng Nghệ thuật Quang San.

Nguyễn Việt Cường là họa sỹ giành giải UOB Painting of the Year 2024 tại Việt Nam. Anh mang đến triển lãm chuỗi ba bức tranh “Dòng chảy (Flow)” sáng tác năm 2025, sử dụng hai chất liệu chính là than đá và bột gạo, những vật liệu quen thuộc trong đời sống, đan cài ký ức và lịch sử địa-chính trị của các vùng đất Việt Nam. Anh khai thác sự tương phản thị giác giữa sắc đen sâu hút của than và sắc trắng mộc mạc của gạo, không nhằm nhấn mạnh sự đối lập mà để tìm ra những khoảng hòa trộn tinh tế, nơi các yếu tố khác biệt có thể dung hòa và chuyển hóa. Ba bức tranh trong “Dòng chảy (Flow)” được sắp xếp như những khoảnh khắc khác nhau của một dòng chảy liên tục. Mỗi bố cục chứa đựng một nhịp điệu riêng, gợi cảm giác về sự vận động của tự nhiên lúc mạnh mẽ, lúc chậm rãi nhưng đều thống nhất trong một không gian thẩm mỹ giàu chất thiền. Các lớp chất liệu xuất hiện dày-mỏng, đặc-loãng, tạo chiều sâu thị giác và cảm giác chất liệu như đang dịch chuyển, hô hấp. Ở đây, Nguyễn Việt Cường không chỉ vẽ, mà còn “nuôi dưỡng” bề mặt tranh để nó tự kể câu chuyện về sự biến đổi, kết nối và hòa hợp.

Nguyễn Việt Cường, “Dòng Chảy (Flow) #4” (2025), than đá và bột gạo, 150 x 150 cm. Ảnh: Bảo tàng Nghệ thuật Quang San.

Dù khác biệt về chất liệu và hình thức, tác phẩm của Phan Hải Bằng, Yumie Saito và Nguyễn Việt Cường lại gặp nhau ở tinh thần khám phá chiều sâu nội tại là giá trị cốt lõi mà Ồ Ạt Festival 2025 hướng tới. Ba nghệ sĩ, ba hành trình sáng tạo tưởng như tách biệt, nhưng lại cùng hội tụ ở khát vọng giải mã mối dây liên kết giữa nội tâm và thế giới. Từ giấy, gốm đến than đá, bột gạo, chất liệu trong tay họ không dừng ở vai trò thị giác, mà trở thành phần mở rộng của tư tưởng, mang sức nặng ký ức và cảm xúc. Những sắp đặt, dù khác nhau về nhịp điệu và cấu trúc, đều mở ra khoảng trống để người xem lắng lại, đối diện với chính mình, đồng thời cảm nhận sự giao thoa tinh tế giữa truyền thống và hiện đại, giữa ký ức cá nhân và ký ức cộng đồng, giữa cái hữu hình và lớp vô hình đang tan chảy trong thời gian.

“Những Đám Mây Vũ Tích” là hình ảnh của sự tích tụ và chuyển hóa, lặng lẽ mang theo hơi nước, áp lực, di chuyển và cuối cùng trút xuống thành cơn mưa như chính quá trình biến đổi trong nghệ thuật. Triển lãm tập hợp chín nghệ sỹ với những thực hành cá nhân đẩy đến vùng biên của chất liệu và tư tưởng, nơi lịch sử bị lãng quên và xã hội biến động được thẩm thấu, nén chặt, để phá vỡ cấu trúc cũ và hình thành những hình thái mới. Nghệ thuật đương đại không đưa ta đến với câu trả lời cuối cùng. Đó là một khung cửa luôn hé mở và những chuyển động sẽ âm thầm định hình lại cách ta cảm, nghĩ, và kết nối với thế giới.

Poster triển lãm “Những Đám Mây Vũ Tích”. Ảnh: Ồ Ạt.

Thực hiện: Anh Thư